Boek: Hold On to Your Kids (Laat je kind niet Los)

Vandaag deel 1 van Hold On to Your Kids door Gordon Neufeld, psycholoog en Gabor Maté, auteur.

In het kort

De Engelse term 'peer' laat zich moeilijk vertalen. 'Peer-group' betekent groep leeftijdgenootjes, zoals in een schoolklas. In het Nederlands wordt de term vaak zo overgenomen. Ik vind dat toch lelijk. Google-translate komt met peer-oriëntatie. Dat lijkt me ook niet helemaal wat we zoeken, een peer als rolmodel. Ik gebruik het begrip 'horizontale oriëntatie', gericht op leeftijdgenootjes, in tegenstelling tot verticale oriëntatie, die gericht is op volwassenen. Ik sta open voor tips!

Neufeld wijst de horizontale oriëntatie aan als oorzaak van veel van de problemen die we ervaren in de opvoeding. We zijn als ouders onze meer intuïtieve en vanzelfsprekende manier van ouderschap kwijtgeraakt. We richten ons op wat experts zeggen.

Door het verdwijnen van de grotere familie- en dorpsverbanden hebben kinderen geen groep volwassenen meer, die mede een oogje in het zeil houden, gewoon aanwezig en aanspreekbaar zijn en zo nodig als autoriteit kunnen optreden.  Ook kunnen wij zelf als ouders moeilijker afkijken hoe onze eigen ouders en anderen het ouderschap beoefenen.

In een gezin en een familie komen kinderen van verschillende leeftijden voor. Ook in een (primitieve) samenleving komen natuurlijkerwijze alle leeftijdsgroepen voor en leven er samen. Wij hebben echter alles naar leeftijd ingedeeld: crèches, scholen, werkplekken, bejaardentehuizen. Hierover later meer.


Vandaag deel 1: wat is horizontale oriëntatie en waarom heeft dat de verticale oriëntatie voor zo'n groot deel overgenomen? Ook wordt het begrip hechting uitgelegd.

Deel 2 en 3 gaan over de negatieve effecten van horizontale oriëntatie op ons ouderschap en op de ontwikkeling van kinderen.

Deel 4 biedt ideeën om een goede en blijvende band met onze kinderen op te bouwen, en een veilige plek te bieden voor hun ontwikkeling tot volwassen mensen.

Deel 5 gaat in op het voorkomen van horizontale oriëntatie.

Overigens is het niet zo dat contact met leeftijdgenoten wordt afgeraden, zeker niet. Maar het gaat om de primaire hechting, waarvan de auteur bepleit dat het het gezondst is als die aan de ouders plaatsvindt, en eventueel aan andere verantwoordelijke volwassenen. Aan steeds wisselende opvoeders op school kan dat niet, zodat leeftijdgenootjes de enige mogelijkheid zijn die onze kinderen vaak hebben.

Hechtmechanisme

De hechtingsrelatie is belangrijk, in ieder geval zolang een kind ouderschap nodig heeft. Normaal gesproken hecht een kind zich aan zijn ouders. Dit proces houdt niet op na een maand of drie. Als het kind hele dagen naar een kinderdagverblijf gaat, kan het zich niet hechten, tenminste niet op de manier waarop wij kinderdagverblijven inrichten.

Ook later op school kan een kind zich niet hechten aan een volwassene. Het huidige schoolsysteem maakt het lastig voor kinderen zich aan een docent te hechten.

Maar het hechtmechanisme zít nu eenmaal in kinderen. Als er geen ouders, of andere verantwoordelijke volwassenen aanwezig zijn, dan richt het hechtmechanisme zich op wat dan wel aanwezig is, en dat zijn leeftijdgenootjes (vergelijkbaar met een kuiken dat zich in plaats van aan zijn moeder, aan een mens of zelfs aan een ding kan hechten).

Maar is het niet onze taak onze kinderen te laten gaan, kun je je afvragen. Zeker, maar pas als ze daaraan toe zijn. Zich aanpassen aan de onvolwassen verwachtingen van de leeftijdsgroep is niet hoe jongeren volwassen worden.

Wat is hechting eigenlijk?

Simpel gezegd is hechting een aantrekkingskracht die twee lichamen bij elkaar houdt. Of dat nou in fysieke, elektrische of chemische zin is, het is de sterkste kracht van het universum. Het houdt ons aan de aarde 'gekluisterd', houdt ons lichaam bij elkaar, houdt atomen samen en zorgt dat de aarde in een baan om de zon blijft draaien. Het is onzichtbaar maar fundamenteel voor ons bestaan.  Ook een familie kan niet zonder hechting.

Waarom is het belangrijk dat we weten hoe het werkt? Hechting is nodig voor de ontwikkeling van een jong mens. Net als in de baarmoeder fysieke hechting nodig is. Omdat in de huidige wereld een gezond hechtingsproces niet meer vanzelf gaan. We moeten kennis over en ervaring met hechting hebben.

Waarom gaat dat niet vanzelf?

Door economische en culturele omstandigheden de afgelopen decennia is de sociale context voor een natuurlijke werking van zowel de ouderlijke instincten van volwassenen als de hechtingsdrang van kinderen grotendeels verdwenen. De jonge mens heeft wel een drang tot hechting, maar geen geschikt 'voorwerp'.

Waar vroeger de cultuur bij kinderen binnenkwam via de volwassen wereld, komt nu de cultuur binnen via leeftijdgenootjes. Dit verschijnsel is pas vijftig jaar oud, niet lang in de mensheid maar wel zolang dat de meesten van ons al in een horizontale cultuur zijn opgegroeid. En de cultuur in zo'n aparte leeftijdslaag is heel anders dan de (volwassen) cultuur in zijn geheel. Zelfs als kinderen zich oriënteren op een later beroep, kijken ze naar hun leeftijdsgenootjes en niet naar hun ouders of andere volwassenen. En onconditionele liefde is ook al niet te vinden in deze relaties, of de opofferde liefde voor een ander (zoals die in een ouder-kind relatie wel bestaat).

Het probleem is niet per se het feit dat beide ouders werken, of dat andere opvoeders taken overnemen in bijvoorbeeld een kinderdagverblijf. Overigens een taak die duidelijk niet erg gewaardeerd wordt gezien de lage salarissen. Maar de behoefte van hechting van kinderen krijgt niet voldoende aandacht. Vinden we eigenlijk niet dat ze zich juist níet moeten hechten aan docenten en verzorgers? 

Vroeger konden er makkelijker vanzelfsprekende relaties met volwassenen ontstaan (naast de primaire relatie met de ouders), met verdere familie, volwassen vrienden van het gezin en om school en dorp heen. Bij immigrantenfamilies zie je vaak dat de multigenerationele structuren in het begin nog intact zijn maar dat door werk en verhuizingen als gevolg van toenemende industrialisatie, die banden verdwijnen. 

De tegenwoordige horizontale hechting is eigenlijk heel onnatuurlijk, omdat ze voortvloeit uit een vacuüm dat ontstaat waar traditionele banden ontbreken. 

Wat vind ik ervan

Interessant gegeven. Ik vond het vroeger vreemd dat volwassenen zo de nadruk legden op leerstof, terwijl voor mij duidelijk was dat alles afhing van je sociale vaardigheden. Zagen ze dat dan niet? 

Dat van die hechting, ik dacht dat hechting iets was van de eerste paar maanden tot jaren. Daarin kon alles goed of mis gaan (dat komt van mijn studie psychologie). Op de Vrije School hebben ze zes jaar lang dezelfde leerkracht, zodat ze elkaar goed kennen. Maar dat is op andere scholen niet gebruikelijk. Het belang van hechting aan verdere familie heb ik altijd gezien, stel dat je als ouders wegvalt bijvoorbeeld. En het is een natuurlijke liefde, een vanzelfsprekende liefde. Dr. Phill noemde het belang van 'extended family' ook regelmatig (vroeger toen ik daar nog naar keek :-). 

Het beeld van een samenleving waarin verschillende leeftijdsgroepen veel meer door elkaar leven en met elkaar omgaan vind ik heel gezond. Liever niet met z'n allen in één huis, maar dat stelt dr. Neufeld ook niet voor :-). Ik mis soms wel de oude dametjes die zich lief doch streng weleens met kleine kinderen bemoeiden. En waar je dan wat lekkers van kreeg. Heb je dat nog meegemaakt?

Ga verder met deel 2.