'De huwelijksdaad betekent niet alleen liefde maar ook mogelijke vruchtbaarheid. Beide horen ze tot de diepste betekenis van de huwelijksdaad. Je zegt met de huwelijksdaad: ik wil bij je blijven. Onder andere door de kans op kinderen. Kinderen vragen een levenslange verbintenis.'
Dr. Janet Smith
Het is mooi dat mensen van over de hele wereld de wijsheid van Johannes Paulus II in de Theologie van het Lichaam beter leren kennen en waarderen. Ik geloof dat dat een antigif kan zijn voor veel van wat er verkeerd is in de wereld.
Ik ga het hebben over de natuurlijke wet en de personalistische argumenten die JPII ontwikkeld heeft. Hij heeft twee belangrijke benaderingen, te lezen in:
- zijn boek Liefde en verantwoordelijkheid. Dit is een filosofisch werk, gebaseerd op begrippen als rede en natuur. De natuurlijk wet gaat over de 'natuur', de essentie van dingen, niet over de natuur buiten.
- de Theologie van het lichaam (TvL), over het christelijke mensbeeld en seksuele ethiek gebaseerd op de Bijbel.
Personalisme
Filosofisch personalisme is belangrijk in JPII's antropologie. Het weeft theologische en filosofische argumenten samen. Het benadrukt de menselijke waardigheid: alleen mensen kunnen de ordening van het universum kennen en erkennen hoe goed, mooi en waar alles is. En ze kunnen zelf beslissen in harmonie daarmee te leven. Ethiek wordt niet van bovenaf opgelegd maar het rijst op uit de mooie orde die er is in het universum.
Bronnen
Er zijn vele bronnen waar JPII uit put:
- Aquinas: essentie, rationaliteit, vrijheid, deugd.
- Kant: mensen zijn een doel op zich, nooit middel om een doel te bereiken.
- Scheler: interioriteit/subjectiviteit en bewustzijn.
- De Bijbel: mensen moeten liefhebben en geliefd worden; God is schepper.
Het christendom slecht een groot gat: heb uw vijand lief. Er zit nogal wat tussen een mensenleven respecteren en iemand liefhebben. Deze waarheid kun je haast niet kennen zonder het christendom.
Aquinas' beeld van de menselijke persoon
- Een individuele substantie van rationele aard: hij moet in overeenstemming met die rationele aard leven.
- Zijn waardigheid is geworteld in zijn vermogen om universele waarheden te kennen en zijn vrijheid daarnaar te handelen.
- Hij is één van veel 'rationele' schepselen wiens doel is zelfactualisatie.
JPII
- Een persoon heeft waardigheid want hij is gemaakt om lief te hebben en liefgehad te worden: hij zou anderen niet moeten gebruiken en zelf ook niet gebruikt mogen worden.
- Een persoon is zich bewust dat hij de waarheid kan kennen en ermee in overeenstemming moet leven.
- Iedere persoon is onreduceerbaar en heeft een unieke weg.
Ons zelf is heel belangrijk. Sinds JPII is er een verschuiving in terminologie opgetreden:
- Traditie > Personalisme
- Rationeel > Zelfbewust
- Vrij > Zelfbepalend
- Sociaal > Zelfgevend/ander bevestigend
- Deugd > Zelfbeheersing
-->'Mensen moeten rationeel leven' vanuit de traditie wordt persoonlijk: 'Ik doe niet simpelweg wel of niet Gods wil. Ik vorm mezelf in iets.' Dit maakt de mens uniek.
-->Rationeel: kan universele waarheden begrijpen. Maar ook zelfbewust: is zich er bewust van dat hij universele waarheden kan kennen.
-->Vrij: kan kiezen tussen A en B. Zelfbepalend: is zich bewust dat hij kan kiezen tussen goed en kwaad en zou moeten kiezen volgens de waarheid, en dat hij zichzelf vormt door zijn keuzes.
-->De mens is een sociaal wezen (we kunnen niet helemaal zelfvoorzienend zijn, we hebben anderen nodig zoals dokters en automonteurs). Dit wordt: de mens is zelfgevend: bedoeld om lief te hebben en liefgehad te worden.
-->Deugd: verkrijgt de perfecties nodig voor zichzelf. Zelfbeheersing: het individu moet zijn passies beheersen om een gift van het zelf te maken.
Het doel van rationeel leven is niet rationeel leven op zich, maar het maken van een gift van zichzelf.
Het verschil
De thomistisch natuurwet: aard, essentie, doel, goed, objectieve waarheid, voortplanting.
Personalisme: zelfbeheersing, respect van de waardigheid van de ander, niet de ander gebruiken, zelfgave, taal van het lichaam, betekenis, vrijheid van gave.
Dit zijn twee verwante benaderingen. Ze zijn niet tegengesteld.
Je hebt een filosofische en een theologische Natuurwet. De filosofische: dingen hebben een aard/essentie en doen het het best als we naar die aard handelen. De theologische: God maakt de aard/essentie en we handelen naar God's wil als we naar de aard handelen.
Personalisme: filosofisch: de aard/essentie van mensen is dat ze bedoeld zijn te leven in overeenstemming met hun waardigheid: het goede vrij te kiezen. Theologisch: de Schrift (sponsale betekenis van het lichaam) laat het best zien dat liefde een kwestie is van zelfgave.
De aard van seksuele activiteit
De aard van de seksuele activiteit is voortplanting (een onschatbaar goed). Het brengt een nieuwe onsterfelijke ziel in het bestaan. Niet slechts een levend wezen maar een persoon. Dat bewustzijn zou mij moeten bepalen.
JPII benoemt een nieuw doel: Het doel van seks is ouders van de echtgenoten te maken. Je wordt ouder mét die ander. Dát zou je seksuele gedrag moeten leiden. De seksuele vereniging wordt pas persoonlijk als het samengaat met de notie van de mogelijkheid van ouderschap. Een goede vraag, als iemand je probeert over te halen tot seks, is: wat gebeurt er als ik zwanger word. Veel mensen willen die vraag niet eens stellen, dat is te persoonlijk en bedreigend. Je wilt wel seks, maar niet praten over de mogelijke gevolgen.
Bewust ouderschap
Onze seksualiteit gebruiken zoals die bedoeld is, is de Schepper ervan eren.
Wanneer een man en vrouw in staat tot voortplanting gemeenschap hebben dan moet hun éénwording vergezeld gaan van bewustzijn en acceptatie van de mogelijkheid dat 'ik een vader kan worden' of 'ik een moeder kan worden'. [Seksuele éénwording] wordt alleen naar het niveau van de persoon opgetild als het vergezeld gaat van de acceptatie van de mogelijkheid tot ouderschap.De grootste bevestiging van een persoon is, zeggen dat je met hem of haar ouder wilt worden.
Theologisch personalisme: we zijn naar beeld en gelijkenis van God gemaakt en moeten de waarheid spreken over de echtelijke betekenis van het lichaam.
Doel van de TvL
- Helpen ons onze roeping in de wereld te begrijpen als wezen dat geschapen is naar beeld en gelijkenis van God, als man en vrouw.
- Het belang van het lichaam uitleggen (niet biologisch maar symbolisch).
- Het menselijk lot als sponsaal begrijpen: God is een liefhebbende drie-eenheid.
- Het lichaam begrijpen als uitdrukking van sublieme waarheden.
- De ware taal die het lichaam moet spreken identificeren.
- Humanae Vitae verdedigen: menselijke liefde als handeling van complete zelfgave.
Het lichaam is een uiterlijk teken van een innerlijke realiteit. De realiteit van het geven is een spirituele, maar het lichaam helpt ons daarnaar te handelen.
In de geschriften van de profeten, die in het huwelijk de analogie van het Verbond met Jahwe met Israël zien, spreekt het lichaam de waarheid door middel van de trouw en de echtelijke liefde, en wanneer het 'overspel' pleegt spreekt het leugens, het is schuldig aan valsheid. (104.8)
In Humanae Vitae gaat het over de betekenis van seks, niet alleen het nut. Er zit een boodschap in, daarvoor moet je de waarheid spreken. Overspel is níet de waarheid spreken. Seks zegt, ik wil ouder met je worden. Dat betekent ik wil voor altijd een relatie met je.
Waarheden
- Kuisheid is waarheid
- Overspel en onkuisheid is een leugen
- Echtgenoten die de waarheid met hun lichamen vertellen zijn profeten (105:2)
- Hun huwelijksgelofte is een uitdrukking van een intentie met die waarheid te leven (105:5)
De huwelijksdaad betekent niet alleen liefde maar ook mogelijke vruchtbaarheid. De verenigende betekenis en de voortplantende betekenis moeten daarom niet gescheiden worden. Beide horen ze tot de diepste betekenis van de huwelijksdaad. Je zegt met de huwelijksdaad: ik wil bij je blijven. Onder andere door de kans op kinderen. Kinderen vragen een levenslange verbintenis.
Als je deze twee betekenissen scheidt, is er wel lichamelijke eenwording maar die correspondeert niet met de innerlijke waarheid en waardigheid van een persoonlijke communie. Die verstoring van de innerlijke orde van de echtelijke éénwording is het kwaad van de contraceptieve handeling. Wij zijn innerlijk gemaakt om van onszelf te geven en als we onszelf geven in de seksuele handeling en het procreatieve aspect eruit halen dan hebben we een verminderde gave van het zelf.
Piëteit
In het midden van de spiritualiteit van het huwelijk ligt daarom de zuiverheid niet alleen als een morele deugd (gevormd door de liefde), maar eveneens als een deugd die verband houdt met de gaven van de Heilige Geest - vooral de gave van eerbied voor wat van God komt (donum pietatis). (131:2)
De eerbied voor de twee betekenissen van de huwelijksdaad kan slechts volledig ontwikkelen op basis van een diepgaande verwijzing naar de persoonlijke waardigheid van wat in de mens intrinsiek is aan de mannelijkheid en vrouwelijkheid en wat onlosmakelijk verwijst naar de persoonlijke waardigheid van het nieuwe leven, dat kan [ontstaan]. (131:4)
Met anticonceptie is seks 'no big deal', er is geen verwachting van een levenslange commitment, daarom hebben veel mensen ook veel seks met veel andere mensen.
Als beide betekenissen, van éénheid en voortplanting, behouden worden dan behoudt de huwelijksdaad volledig zijn capaciteit voor wederzijdse ware liefde die gericht is op het hoogste doel van ouderschap, waartoe mensen zijn geroepen. (Humanae Vitae 12)
Geordend universum
- We leven in een geordend universum
- De mens kan de orde onderscheiden, zien dat deze goed is en ermee in overeenstemming leven
- Het goede van seksuele vereniging is een nieuwe onsterfelijke ziel, een persoon die liefde verdient
- Dus: seksuele vereniging moet alleen gezocht worden in een relatie waarin een nieuwe persoon welkom is: bewust ouderschap.
- Kies een echtgenoot die een goede ouder zal zijn: seks is dan geen handeling van gebruiken maar van bevestigen.
Recht doen aan de Schepper
- Een goede God heeft dit geordende universum geschapen
- Het is een daad van rechtvaardigheid naar de schepper om in overeenstemming met dit geordende universum te leven
- We kunnen blijdschap en vervulling bereiken door vrij te kiezen om in overeenstemming te leven met de orde door God gemaakt
- De procreatieve kracht van de seksuele daad respecteren is God en personen respecteren
- Anticonceptie respecteert de procreatieve kracht van de seksuele daad niet
Sponsale betekenis van het lichaam
- Menselijke personen zijn gemaakt naar beeld en gelijkenis van God
- God is een geliefde en leven-gever
- Het menselijk lichaam laat zien dat er een echtelijke natuur is aan de mens: één van complete zelfgave
- Personen zijn niet compleet behalve in liefdevolle relaties en levengevende relaties
- Personen moeten eerlijk de taal van hun lichaam spreken: seks is voor éénwording en voortplanting
- De eerlijke taal laat de orde van de natuur zien.
Je begint bij personen en eindigt bij natuurlijke orde. De waarheid-vertellende taal van het lichaam weerspiegelt de orde van natuur. Volgens de filosofische logica begin je bij orde en beweegt naar personen. In het geordende universum heeft menselijke seksuele omgang de telos van éénwording en voortplanting.
De liefde- en levengevende kracht van de seksuele daad respecteren, is een daad van piëteit. Het laat eerbied zien aan God de Schepper en Zijn Schepping.
Reacties
Een reactie posten
Laat hier je reactie achter