Symposium Theologie van het Lichaam, 10 Mgr. de Jong

Mgr. de Jong - De heiligheid van seksualiteit

Hulpbisschop van Roermond. Filosofie gestudeerd in Rome en Washington. Gepromoveerd op Galileo Galilei. Geeft les in filosofie.

Na het horen van zoveel experts geloof ik nog steeds dat deze titel goed is. Waarom? Ik probeer de Theologie van het lichaam te verbinden met de heiligheid van het lichaam.

Vandaag de dag denken mensen dat seksualiteit de meest opwindende, meest hemelse ervaring is die je kan hebben. De Staircase to heaven, de Extacy (gelach). Je kunt drugs gebruiken maar dit is ook verkrijgbaar (gelach). Helaas leidt het niet altijd naar 'heaven'. Denk aan het schilderij, waarin alleen het smalle pad naar de hemel leidt.

Ik ben studentenkapelaan geweest in Maastricht. In die tijd ben ik seksualiteit als iets heiligs gaan zien. Één van de eerste vragen die je krijgt is: 'Waarom leert de kerk die stomme dingen uit het verleden?' Dan vraag ik ze: 'Denk je ook niet dat seksueel misbruik één van de ergste vergrijpen is?' Omdat het zo vernederend is, het raakt heel diep van binnen. Je innerlijk wordt pijn gedaan. Je innerlijke heiligdom wordt gekwetst. Daarom gaan we er met zoveel zorg mee om, we willen niet dat je gekwetst wordt dus we beschermen het. 

Puurheid

Waarom zouden mensen hun leven geven voor hun puurheid? Kijk naar Maria Goretti (1890-1902), of de martelaren van Oeganda. Waarom lieten ze zich liever vermoorden dan toe te geven? Christopher Derrick (1921-2007) zegt in zijn boek Sex and Sacredness: A catholic homage to Venus, dat katholieken het gevoel voor heiligheid in dit gebied hebben verloren.

Maar we hebben hulp van filosofen. De bekendste is wel Rudolf Otto, die schreef Uber das Heilige.

Mysterium tremendum et fascinans.

En dat is precies was seks ook met je doet: het fascineert en doet je trillen. Het is 'tremendous'. Daarmee vormen deze filosofen een brug tussen de seculiere wereld en de TvL.

Als je kijkt naar tempels, van de oude Grieken of de Israëliërs, dan zie je de buitenhof, het heilige en tenslotte het heilige der heiligen. Als we kerken en tempels zien roept dat vaak een reactie van verwondering en bewondering op. 

Heilig

Wat is heilig? In de joodse en de christelijke cultuur, het tabernakel. 

De seculiere versie daarvan is de bank met de kluis (gelach). Daar kan je niet zomaar binnen. 

Er is een film, Indecent proposal, waarin een vrouw een miljoen aangeboden krijgt om de nacht met iemand door te brengen. Een miljoen, wie zou dat weigeren? Maar seks is iets heiligs, daarover onderhandel je niet. Dat is juist ook makkelijk. Anders moet je steeds denken, wat ben ik waard? Het zou beschermd moeten worden.

Het heilige (sacre) is verbonden met het offer. Sacer betekent offer. Het engelse sacrifice komt van het latijnse Sacri-ficium, dat betekent heilig maken. Door het offer krijgt de gewone wereld toegang tot het heilige, zonder erdoor vernietigd te worden. Het offer komt daarvoor in de plaats.

Soms zeggen mensen wel, alles is heilig, er bestaat geen zonde. Dan zegt ik, maar ik kniel niet voor mijn wc-pot. Kijk maar eens om je heen wat jij heilig vind. Iedereen heeft dingen die hij heilig vindt, je bent je eigen priester. In Nederland zeggen we wel: iedereen is zijn eigen paus.

Het moet ook niet té heilig zijn: dan krijg je clericalisatie. Ooit hadden we in Maastricht éénderde religieuzen. Dat is teveel. Dan moet iedereen leven naar die standaard. Dan wordt de standaard verlaagd en krijg je secularisatie. De seculiere staat neemt de opleiding en socialisatie over. Je krijgt een seculiere manier van dienen waarvoor betaald moet worden (zoals in onderwijs en verpleging).

Secularisatie heeft een aantal aspecten. (foto 1)

Wetenschap: niets is meer heilig. Denk aan Mengele en de experimenten in WOII. Denk aan in vitro fertilisatie. Wetenschap moet overal in door kunnen dringen.

Waarom is seksualiteit heilig? Allereerst omdat het verbonden is aan nieuw leven. Als je ernaar kijkt vanuit het standpunt dat het heilig is, valt alles op z'n plek. (foto 2)

Ad 5. Initiatie en consecratie zijn voorbereidende handelingen voor het binnengaan van de tempel en het deelnemen aan heilige handelingen: dat zou voor je eerste seksuele ervaring ook zo moeten zijn. 

Ad 6. In Sex en Cultuur bestudeert Urwin 80 naties en 6 beschavingen uit de geschiedenis en hij trekt de conclusie dat het losser worden van seksuele conventies en het verminderen van monogame relaties de grootste factor in de val van de naties. Twee generaties voordat de beschaving verdwijnt, verdwijnt de moraal. Als de polariteit verdwijnt, en dat gebeurt in onze cultuur, verdwijnt de energie. Het huwelijk is, geloven wij, heilig en dus voor het leven.

Ad 7. Veel culturen hebben altaren bovenop bergen. Wij halen die altaren weg, genieten van het uitzicht maar geven niets terug. En ontvangen ook niet.

Op een berg staan vaak altaren. Ook Jezus sterft op een berg. Met seksualiteit is dat ook zo. Het is een zelfgave tot het eind. Dat is een offer. Maar tegelijkertijd ontvang je. De vruchtbaarheid komt op de top van de berg. Het kind weigeren is de grootste vrucht weigeren. Je zegt tegen God: tot hier en niet verder. Het verwerpen van de vruchtbaarheid betekent het misbruiken van God om alleen plezier te geven. Het is heiligschennis. Het éénwordende en voortplantende aspect zouden niet gescheiden moeten worden.

Vergelijk dat  met Martin Buber: Ich und du und zwischen: als je ik en jij hebt, heb je ook een tussen. Vergelijk dat met de Vader, zoon en Heilige Geest, de drie-eenheid.

Ad 8. Het tabernakel van de baarmoeder: denk aan de ontmoeting van Maria en Elisabeth, die beide zwanger zijn en de vrucht die Johannes de doper is, springt op in de baarmoeder.

Ad 9. De heiligheid van vaderschap en moederschap. De Amerikaanse indianen hebben een programma voor heilig vader- en moederschap. Geen daad is zo nobel in een man als dat van vaderschap. 

Ik hoop dat je naar huis gaat met een gevoel van heiligheid.

https://tobinternationalsymposia.com/kerkrade-netherlands-2019/