Een goed gesprek bij de koffie, 'waar iedereen gelijk is'

Dit lied, Wij bijeen net als toen. Ik heb het steeds in mijn hoofd vandaag, al heb ik het niet recent gezongen (afgelopen maandag met de koorrepetitie - beetje recent toch). Ik vind het een prachtig lied.

Vanmorgen na de mis had ik een leuk gesprek met mensen die ik weleens had gezien, maar nog niet kende. Een vrouw vertelde dat ze de laatste tijd veel bruiloften had, ook in de kerk. Veel van familie ook. Traditioneel. Ze liet een foto zien van een man in een lichtblauw pak, en een vrouw in een, inderdaad winterse, hoog gesloten trouwjurk. Afgelopen week, in de Catharijnekerk. Of ik die kende.

Nooit van gehoord. Toen ze uitlegde waar hij was begreep ik dat ze de Catharinakathedraal bedoelde. Een kerk in Utrecht, die binnenkort gaat sluiten. Een minuut later vergezelde H. ons, zo noem ik hem maar even. Hij kwam lobbyen voor de gebedsgroep om diezelfde kathedraal open te houden.

Maar daar wilde ik het eigenlijk niet over hebben. Bruiloften. Huwelijken.

De dochter van de mevrouw was getrouwd met iemand die niet gelooft. Dat het tegenwoordig anders is, moeilijk ook, en dat we niet 50 jaar terug kunnen gaan in de tijd. 'Dat willen ze', zei de mevrouw. Ik begreep niet helemaal wie ze met 'ze' bedoelde: kardinaal Eijk, of een Rooms kliekje traditionele kerkleiders. Toch begreep ik wel wat ze bedoelde.

Je kunt mensen niet naar voren sturen, en ze gebaarde met haar armen schuin voor zich. Ze legde een situatie uit die ik ook zo goed ken. Aan de ene kant de precies omschreven voorwaarden, waaraan men moet voldoen om ter communie te gaan. Voorwaarden echter die hier al tientallen jaren niet meer gebezigd worden in de kerk. Althans in veel kerken. En niet zichtbaar, veel mensen doen het toch wel.

Als je niet goed voorbereid bent op de Communie moet je eigenlijk niet ter communie gaan.

In bijvoorbeeld Zuid-Amerika zul je dan ook vaak mensen zien blijven zitten, maar hier in West-Europa zie je dat zelden.

Als je dus, als persoon die niet gewend is naar de kerk te gaan, als énige niet 'meedoet' aan de communie, dan voelt dat dus begrijpelijkerwijs vreemd. Sterker nog, het ís ook vreemd. Een beetje een dubbele moraal. Want eigenlijk zouden er wel meer mensen moeten blijven zitten. Maar dat is hier niet gebruikelijk, waardoor een nieuw persoon of iemand die niet vaak naar de kerk gaat, zich onterecht alleen voelt staan.

De mevrouw gebaarde, hoe haar niet-gelovige schoonzoon het weigerde om, met zijn armen gekruist voor zich, naar voren te komen om de zegen in ontvangst te nemen.

Maar haar kleinzoon was wél gedoopt, híer in de kerk. Dat vond ze fijn. Haar dochter kwam alleen met Kerstmis en Pasen naar de kerk, maar laatst had ze wel haar hele schoonfamilie meegenomen!

Een geweldig moment voor haar, dat ik helemaal kon meevoelen. Ik dankte God in mijn hart om deze mevrouw, en dat ze het zo goed kon verwoorden. Verder loofde ze onze pastoor, en ook de vorige pastoor. Zij hadden ook oog voor 'de gewone mensen'. Hebben, kan ik beter zeggen.

Ik vond het fijn iemand te horen verwoorden precies hoe ik de dingen voel. Het gapende gat tussen het traditionele, roomse geloof en de kinderen, en vrienden en verdere familie, die je toch echt niet een soort standaard pakketje geloof kunt toebedelen en die er soms heel anders in staan.

Of ik kinderen had. Ja, een zoon die morgen zeventien wordt! Dus ik begreep het wel, dat je de dingen ook van hún kant moet bekijken. Zeker!

Het was makkelijker, zei ze, vroeger, als je van hetzelfde geloof was. Het is nu lastiger.

En lastig is het.

Maar het is zoals het is.

En ik ben er inmiddels achter, dat er heel veel mensen zijn die alleen naar de kerk gaan. Getrouwde mensen, die niet hetzelfde geloven, al hebben ze in naam soms hetzelfde geloof. Maar ze staan er niet hetzelfde in. Te zeggen dat het kán is een gepasseerde brug.

Laten we het gewoon met verve doen.

Deze week was het de Week van Gebed voor de Eenheid. Dit jaar was het thema 'Recht voor ogen'. Christenen van verschillende kerken bidden voor eenheid, en ongetwijfeld ook voor een heleboel andere dingen, zoals we elke zondag voor elkaar bidden.

Sinds een aantal jaar is de kerk waar ik heenga het Eucharistisch centrum van de parochie. Dat houdt in, dat er elke zondag een eucharistieviering is. Vóór die tijd was er twee keer per jaar voor iedereen een oecumenische viering. Dat vond ik mooi, ik kwam er altijd bekenden tegen, en in de zomer was het in de open lucht.

Maar de mis en de oecumenische vieringen zijn nu tegelijk. En als katholiek voel ik mij geroepen de mis bij te wonen. Dat is voor mij belangrijker dan het bijwonen van een oecumenische viering.

Gelukkig voelde ik mij in gebed verbonden met de mensen die wel bij die viering waren (zij lieten letterlijk lege stoelen achter). En ook met andere christelijke gelovigen. En zo voel ik dat meestal, zolang er tenminste geen hoog oplopende discussies plaatsvinden over een of ander heet hangijzer. Ik haat eigenlijk de ongemakkelijke gesprekken die soms ontstaan, bijvoorbeeld omtrent abortus of euthanasie. Maar doen alsof het mij volstrekt koud laat op welke wijze men al of niet mensenlevens vroegtijdig (en legaal) kan en mag beëindigen, dat gaat me ook te ver. Dus ik laat mij weleens horen ja. Maar bovenal, ik ben een mens onder de mensen. En dat zijn wij eigenlijk allemaal. Alleen zijn we het er niet helemaal over eens wát dan precies menselijk is. En wenselijk.

En ik snap de meeste meningen best. Al ben ik het er niet altijd mee eens. En ja, dat hangt er mee samen dat ik mijzelf voortaan zie als 'dochter van God' in plaats van 'toevallig samenraapsel van materie' waarover een ander kan beslissen. Of waarover ik zelf naar willekeur kan, ja zelfs zo móeten, beslissen, van God los. Nouja, kunnen en willen is twee, en voor God kiezen doe je per definitie niet op eigen kracht maar daarin wordt je gesteund door de Heilige Geest. Toch is het heel Bijbels te geloven in het 'ja' dat een mens zelf geeft, zoals de heilige moeder Maria zei 'mij geschiede naar uw woord'.

Maar ik geloof dat het concept van zelfstandigheid een beetje een illusie is. Meestal word onze keuze toch bepaald en tenminste gevormd door de mensen om ons heen, en dan wel de meest dominante exemplaren. Zeker als je niet in iets gelooft dat buiten die mensen omgaat.

Ons denken, de taal waarin wij denken, zijn geen zelfstandige concepten. Wij delen ze met een volk, een familie, een milieu. Te denken dat wij zelfstandig denken is onjuist. Het meest grappige argument is daarbij, 'het is waar want het stond in de krant'. Daarbij wordt er  doorgaans een wetenschappelijk onderzoek aangehaald, door iemand die zelf geen kaas van zulk onderzoek en de bijbehorende statistieken gegeten heeft. Ik wel en ik weet dus ook hoe wetenschappers de boel graag op een bepaalde manier presenteren zodat mensen het makkelijker aannemen. En hoe je dat met de juiste grafiek kunt beïnvloeden. Ik 'geloof' daarom minder van wat in de kranten gedrukt staat.

In deze tijd blijven mensen vaak niet binnen de groep waarin ze opgroeien. Van het platteland gaan jongeren naar steden, mensen verlaten de kerk of veranderen van kerk. Gelovigen worden intellectueel en intellectuele mensen worden gelovig. Mensen laten zich niet meer weerhouden door grenzen die vroeger vanzelfsprekend waren.

We krijgen allemaal te maken met andersdenkenden. Mensen kunnen een zeer divers beeld hebben, van Christus, van de eucharistie, van de betekenis van het symbool van de regenboog, van zonde en deugd, van goed en kwaad, en natuurlijk van elkáár.

Maar laten we er geen grijze bloeb van maken. Geen eenheidsworst. Niet-christenen vinden christenen eenheidsworst (dat weet ik want ik was er één van). En andersom lijken niet-christenen ook heus wel een grote, roze eenheidsworst met éénkleurige regenboogprofielen (kunnen we daarmee stoppen - om al naar gelang de actualiteit van de dag, landsvlaggen, of massale zwarte of roze profielen op facebook te zetten - kunnen we niet gewoon ons eigen gezicht laten staan, schilder daar desnoods een vlaggetje op, maar niet die standaard massaprofielen van we zijn allemaal dezelfde kleur, brrr).

Eenheid is niet iets dat je moet willen afdwingen.

Eenheid bereik je niet door een grijs sausje te gieten over de verschillen tussen mensen, om maar af te zijn van die lastige verschillen.

We staan soms lijnrecht tegenover elkaar, en geen grijs sausje doet dat oplossen. Geen dwang om te geloven wat de ander gelooft, of dat nu in die éne God is, om de vrijheid om te léven, of juist om de vrijheid om voor de dood te kiezen. Ik heb een mening en jij waarschijnlijk ook.

En dat het lastig is, zeker als je een duidelijke overtuiging hebt, ja vertel mij wat! Maar beter dan een afgedwongen eenheidsworst.

En zelfs daar zullen we het waarschijnlijk niet snel over eens worden. Want de diversiteit in onze eigen groep zien we vaak nog wel, het is juist die ándere groep die op eenheidsworst lijkt! Zeg kan die gekke worst daar zich snel even aan ónze regels en normen aanpassen?

Dit is een normaal psychologisch verschijnsel trouwens. We leren de nuances te zien in onze nabije omgeving, terwijl we geneigd zijn 'anderen', 'vreemden', te generaliseren. Als je dat beseft weet je ook gelijk hoe je die 'observatorbias' op kunt lossen: bekijk de ander, die vreemdeling, eens van dichtbij.

Of je eigen groep van een afstandje.

;-)